Opracowała Anna Styborska – Puck – anna.styborska@inetia.pl
ZAKRES STOSOWANIA KPA – ORGANY UPRAWNIONE DO PROWADZENIA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
KPA REGULUJE POSTĘPOWANIE PRZED:
1) ORGANAMI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ – w zakresie ich właściwości do rozpatrywania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,
2) POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE MOGĄ TEŻ PROWADZIĆ INNE ORGANY PAŃSTWOWE LUB INNE PODMIOTY – o ile z mocy prawa są powołane i upoważnione do załatwiania spraw indywidualnych i rozstrzygania ich w drodze decyzji administracyjnej (np. samorządy adwokackie, lekarskie),
PRZEPISÓW KPA NIE STOSUJE SIĘ DO (ART. 3):
a) spraw karnoskarbowych
b) spraw uregulowanych w Ordynacji podatkowej,
c) spraw z zakresu kodeksu celnego,
d) w sprawach nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i państwowymi jednostkami organizacyjnymi,
e) w sprawach podległości służbowej pracowników organizacji państwowych i państwowych jedn. organizacyjnych
KPA składa się z 3 części administracyjnych i 1 części sądowej.
CZĘŚCI ADMINISTRACYJNE - regulują:
a) postępowanie administracyjne ogólne – art. od 1 – 163. Uregulowano tu sposób postępowania organów administracji publicznej względem obywatela, jak i odwrotnie. Dotyczy ona spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.
b) postępowanie w sprawie skarg i wniosków – art. 221 – 260. Regulują one sposób załatwiania skarg, wniosków i petycji – jest to samodzielne postępowanie administracyjne.
c) postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń – art. 217 – 220 – reguluje powyższą kwestię.
CZĘŚĆ SĄDOWA – obejmuje art. 190 – 195. Uregulowała rozstrzyganie sporów o właściwość między organami administracji publicznej a sądami. Spory te rozstrzyga Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA składa się z:
a) ADMINISTRACJA RZĄDOWEJ:
1) ZESPOLONEJ – działającej pod kierownictwem wojewody – policja, służby,
2) NIEZESPOLONEJ – takiej, które terenowe organy podlegają bezpośrednio określonemu ministrowi – np. organy skarbowe podlegają Min. Finansów,
b) ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ:
1) gminnej,
2) powiatowej,
3) wojewódzkiej.
Organy te funkcjonują niezależnie od siebie – nie ma żadnego podporządkowania. Dla wszystkich organem wyższego stopnia w sensie procesowym jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze.
SPRAWA INDYWIDUALNA – to sprawa dotycząca osoby fizycznej, określonej z imienia i nazwiska, bądź jednostki organizacyjnej oznaczonej indywidualnie.
Są to zasady ogólne, uregulowane w art. 6 – 16 KPA. mają one moc przepisów prawa – w ramach KPA. Naruszenie zasady może być przyczyną zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji.
Mają one zastosowanie również tam, gdzie przepisy KPA stosuje się posiłkowo, np. w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jest to też zasada konstytucyjna – art. 7 Konstytucji. Zgodnie z nią organy adm. publ. mogą ingerować w sferę życia obywatela tylko na podstawie prawa i tylko w jego granicach (gdy przepis prawa zezwala). Skierowana jest do organów administracji publ. z tego względu, że organy te mają prawo stosować przymus państwowy.
Zasada ta obowiązuje każdego urzędnika administracji publ.
Zgodnie z tą zasadą organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Należy wiec ustalić wszystkie fakty i okoliczności – obowiązuje tu forma pisemna.
ZASADA UWZGLĘDNIANIA Z URZĘDU INTERESU SPOŁECZNEGO (PAŃSTWOWEGO) ORAZ SŁUSZNEGO INTERESU OBYWATELI – ART. 7 KPA
Zgodnie z tą zasadą organ prowadzący postępowanie powinien wziąć pod uwagę interes społeczny, jak i słuszny interes obywatela.
NSA stwierdził jednak, że interes obywatela uwzględnia się jedynie do granic kolizji z interesem społecznym. Wówczas pierwszeństwo ma zawsze interes społeczny.
ZASADA POGŁĘBIANIA ZAUFANIA OBYWATELI DO ORGANÓW PAŃSTWOWYCH – ART. 8 KPA
W trakcie prowadzenia postępowania wyjaśniającego należy postępować tak, aby strona niezadowolona z postępowania nie mogła zarzucić nikomu stronniczości.
ZASADA POGŁĘBIANIA ŚWIADOMOŚCI I KULTURY PRAWNEJ OBYWATELI – ART. 8 KPA
Zgodnie z tą zasadą organ administracji publ. ma pogłębiać świadomość prawną przejawiającą się w należytym publikowaniu aktów prawnych. Na organach gminy ciąży np. obowiązek prowadzenia zbioru wszystkich aktów prawnych. Zbiory te mają być udostępniane obywatelom nieodpłatnie.
ZASADA UDZIELANIA INFORMACJI (POMOCY PRAWNEJ) STRONOM ORAZ INNYM UCZESTNIKOM POSTĘPOWANIA – ART. 9 KPA
Organy administracji publ. są zobowiązane do informowania stron w sposób wyczerpujący o okolicznościach, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Mają one obowiązek czuwania, aby strony i inni uczestnicy postępowania nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa.
Zatem w ramach prowadzenia postępowania organ ma obowiązek udzielania informacji, powinien też wyjaśnić np. ujemne skutki niedotrzymania terminu.
Przepis ten jest najczęstszą przyczyną zaskarżania decyzji do sądu.
ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRON (STRONY) W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM – ART. 10 § 1 KPA
Ta zasada wskazuje, że organy adm. publ. są zobowiązane zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, zaś przed samym wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Nie ma tu znaczenia czy postępowanie jest wszczęte z urzędu czy na wniosek.
Ma mocy art. 79 § 1 KPA organ jest obowiązany powiadomić stronę o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin (o czynnościach procesowych) – przynajmniej na 7 dni przed terminem.
CZYNNY UDZIAŁ - nie jest obowiązkiem, lecz prawem. Strona może skorzystać z tego prawa bądź z niego zrezygnować, ale organ administracji publ. prowadzący postępowanie jest obowiązany do stworzenia stronie możliwości skorzystania z tego prawa.
Można odstąpić od tej zasady tylko wówczas, gdy załatwienie sprawy jest nie cierpiące zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego lub grożące niepowetowaną szkodą materialną – art. 10 § 2 KPA. W tym przypadku organ w aktach sprawy zawiera adnotację o tym fakcie, podając przyczynę – art. 10 § 3 KPA
Organ administracji publ. powinien wyjaśnić zasadność przesłanek, którymi kierował się przy wydawaniu decyzji (zwłaszcza stronie niezadowolonej). Zasada ta wynika z faktu, iż obywatel jest nieprzychylny administracji i odwrotnie.
ZASADA NAKŁANIANIA DO UGODY STRON MAJĄCYCH SPORNE INTERESY W SPRAWIE – ART. 13 KPA
W sprawach, w których toczy się spór miedzy stronami (sprzeczność interesów) można zawrzeć ugodę sporządzoną przez organ administracji, tzw. ugodę administracyjną. W tym przypadku organ, przed którym toczy się postępowanie w sprawie powinien podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia takiej ugody.
Instytucji ugody administracyjnej poświęcone są art. 114 – 122 KPA. Z inicjatywą zawarcia ugody może wystąpić organ lub jedna ze stron.
Jej wydanie (w drodze postanowienia) czyni zbędnym wydanie decyzji, bowiem zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego – art. 121 KPA.
Gdy strony nie chcą zawrzeć ugody, to organ załatwia sprawę w formie decyzji administracyjnej.
Zgodnie z tą zasadą sprawy powinny być załatwione w formie pisemnej – art. 14 § 1 KPA.
Można załatwiać także sprawy ustnie, jeżeli przemawia za tym interes strony a przepis prawny się temu nie sprzeciwia. jednakże treść i istotne motywy winny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.
Np. samo zdjęcie nie stanowi dowodu, ale opisane – tak.
KPA dopuszcza uproszczenia – notatka zamiast protokołu Jednakże rozprawa administracyjna prowadzona ustnie musi być protokołowana.
Zasada ta oznacza, że od rozstrzygnięć organu I instancji stronie przysługuje środek zaskarżenia do organu wyższego stopnia, ale jednocześnie przyjmuje się, że nie jest to organ bezpośrednio zaangażowany w sprawę.
Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji – są decyzjami ostatecznymi. Ich uchylanie, zmiana, stwierdzenie nieważności może nastąpić jedynie w przypadkach przewidzianych w KPA i w ustawach szczególnych. Decyzja ta podlega wykonaniu. Również decyzją ostateczną staje się decyzja, od której strona nie wniosła odwołania (nie skorzystała też z innego środka odwoławczego) i podlega ona wówczas wykonaniu. Trwałość tych decyzji jest względna, gdyż z powodów społeczno-gospodarczych można ją wzruszyć. Decyzja ostateczna może być wzruszona przy pomocy środków nadzwyczajnych, gdy przepis to przewiduje.
Decyzje administracyjne mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem.
Sąd administracyjny nie wnika w zasadność rozstrzygnięcia, czyli w istotę sprawy, lecz bada tylko czy decyzja została wydana zgodnie z prawem materialnym i formalnym.
Zgodnie z tą zasadą decyzje, które nie są zaskarżane do sądu administracyjnego są decyzjami prawomocnymi – są to te od których nie służy skarga do NSA (np. gdy nie odwołaliśmy się lub gdy skarga została odrzucona przez sąd).
KPA nakłada na organy administracji publ. obowiązek szybkiego i wnikliwego działania, nakazując im przy tym posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Natomiast sprawy niewymagające informacji i wyjaśnień powinny być załatwiane niezwłocznie – art. 35 § 1 KPA.
Sprawa nie powinna być załatwiona później niż w ciągu 1 miesiąca (ta wymagająca wyjaśnienia), a sprawa szczególnie skomplikowana nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu 1 m-ca od dnia otrzymania odwołania – art. 35 § 3 KPA
ORGANEM I STOPNIA (INSTANCJI) NA GRUNCIE ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ SĄ:
a) organ gminy – Burmistrz, Wójt
b) organ powiatu – Starosta,
c) organ województwa samorządowego – Marszałek
ORGANEM II STOPNIA W STOSUNKU DO POWYŻSZYCH ORGANÓW JEST SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE.
Rada gminy może zlecić w drodze upoważnienia załatwianie spraw indywidualnych organom pomocniczym (sołectwo, rada osiedlowa). Wówczas mogą one wydawać decyzje jako I instancja. Organem II instancji będzie również SKO, a nie gmina. Dotyczy to zarówno zadań zleconych, jak i własnych.
NA GRUNCIE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ ORGANEM I INSTANCJI JEST WOJEWODA, ZAŚ II INSTANCJI – WŁAŚCIWY MINISTER (nie może nim być dyrektor departamentu).
ADMINISTRACJA NIEZESPOLONA – W SPRAWACH PODATKOWYCH ORGANEM I INSTANCJI JEST URZĄD SKARBOWY, II INSTANCJI – IZBA SKARBOWA.
Jeśli w I instancji decyzje wydaje SKO – to nie przysługuje odwołanie – jest ona ostateczna. Jeśli w I instancji decyzje wydaje Minister bądź organ centralny – wówczas też jest to decyzja ostateczna i nie przysługuje odwołanie.
WZRUSZENIE DECYZJI – jest jednak możliwe. Następuje na podstawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wniosek kieruje się do tego samego organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji (art. 127 § 3 KPA).
Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję – w ciągu 14 dni od dnia doręczenie decyzji stronie.
Wniesienie skargi do NSA nie wstrzymuje wykonania decyzji.
ORGANEM WYŻSZEGO STOPNIA DO INNYCH ORGANÓW ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ I SAMORZĄDOWEJ SĄ ORGANY NADRZĘDNE LUB WŁAŚCIWI MINISTROWIE – w razie ich braku organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością – art. 17 § 3 KPA.
a) w stosunku do organów adm. rządowej i samorządowej – oprócz SKO i organów państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych – jest Prezes RM lub właściwy minister
b) w stosunku do innych organów państwowych – organy o krajowym zasięgu działania (odpowiednio).
ORGANY NACZELNE – gdy kierownicy wchodzą w skład RM
ORGANY CENTRALNE – kierownicy nie wchodzą w skład RM.
WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW PROWADZĄCYCH POSTĘPOWANIE – ART. 19 – 23 KPA
ORGANEM – jest osoba lub komórka organizacyjna (organ kolegialny), której powierzono do rozpatrywania, rozstrzygania określone rodzaje spraw (kategorie).
ORGANEM OSOBĄ – jest wójt, burmistrz, starosta, marszałek województwa, przewodniczący rady.
ORGANEM KOMÓRKĄ ORGANIZACYJNĄ – jest samorząd, kolegium odwoławcze, sąd, zarząd – jako organ kolegialny.
UPOWAŻNIENIE do załatwiania spraw musi wynikać z ustawy bądź rozporządzenia.
Na gruncie postępowania administracyjnego właściwości nie należy mylić z kompetencjami, gdyż te drugie mają szersze znaczenie.
WYRÓŻNIA SIĘ 3 RODZAJE WŁAŚCIWOŚCI:
I) RZECZOWA – upoważnia ona dany organ do rozpatrywania określonych spraw
II) MIEJSCOWA – wyznaczona jest granicami administracyjnymi, i tak oto:
a) dla gminy – granice gminy,
b) dla powiatu – granice powiatu,
c) w sprawach dotyczących nieruchomości – wg miejsca jej płożenia; jeśli nieruchomość położona jest na obszarze kilku jednostek, to wówczas orzeka ten organ na obszarze którego znajduje się większa część nieruchomości,
d) w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy – wg miejsca, w którym ma być on prowadzony (tam gdzie jest zakład podstawowy, dyrekcja, siedziba główna)
e) w sprawach dotyczących osób fizycznych – wg miejsca zameldowania na stałe, jeżeli nie ma zameldowania – wg miejsca gdzie przebywa z zamiarem stałego przebywania.
III) FUNKCJONALNĄ – INSTANCYJNĄ – określa, który organ jest właściwy w I instancji, dzięki czemu wiadomo, który jest organem odwoławczym (II instancji).
...
brzoskwinka81