Interleukina 1 (IL-1): nazwa ta obejmuje całą rodzinę cytokin (białkowych substancji wpływających na wzrost i proliferację komórek), do której należy co najmniej 10 cząsteczek: IL-1α, IL-1β, IL-1γ (zwana również IL-18), IL-1δ IL-1ε, IL-1Ra, IL-1H, IL-1H2, IL-1HY2 oraz FIL1γ [1]. Jednakże, większość opisanych właściwości biologicznych cytokin należących do tej rodziny dotyczy IL-1β [1]. Interleukina 1 odgrywa zasadniczą rolę w odpowiedzi immunologicznej i zapalnej [1,2]. IL-1α i IL-1β są podobne do siebie w 25%, obie formy powstają w komórce z prekursorów (o takiej samej masie cząsteczkowej - 31 kDa) pod wpływem działania odpowiednich proteaz (enzymów proteolitycznych) [3]. W przekształcaniu prekursora IL-1β w aktywną formę bierze udział proteaza cysteinylowa ICE (interleukin 1β-converting enzyme) [1]. IL-1α częściej pozostaje związana z komórką ją wytwarzającą (wewnątrz lub na zewnątrz), natomiast IL-1β jest wydzielana na zewnątrz komórki [1,3].
Źródła IL-1: Interleukina 1 jest głównie produkowana przez monocyty i makrofagi różnych tkanek. Ponadto wydzielają ją keratynocyty, chondrocyty, komórki Langerhansa, komórki glejowe, komórki mezangium, komórki śródbłonka, limfocyty B i limfocyty T oraz NK (natural killers) [1,2]. Głównym czynnikiem indukującym powstawanie IL-1 jest LPS (lipopolisacharyd, endotoksyna) ścian bakterii, ale także wirusy, bakterie, drożdże, sama IL-1, TNF-α oraz inne interleukiny: IL-2, IL-3, IL-12 [1].
Receptory IL-1: Podobnie jak zidentyfikowano wiele cytokin z rodziny IL-1 znaleziono również 10 receptorów dla tych cząsteczek [1]. Receptory rodziny IL-1 posiadają domeny TIR (Toll IL-1 receptor), które znajdują się również w receptorach Toll-podobnych (TLR) [1]. Najlepiej opisane są dwa, w 28% homologiczne, receptory dla IL-1: IL-1R1 oraz IL-1R2 [3]. IL-1R1 (masa cząsteczkowa 80 kDa) ma większe powinowactwo do IL-1α, natomiast IL-1R2, o masie cząsteczkowej 68 kDa, łatwiej wiąże się z IL-1β [1,3]. Receptory IL-1R1 są obecne na większości komórek reagujących na IL-1, z kolei IL-1R2 znajduje się głównie na limfocytach B, monocytach i neutorfilach [1,3]. Oprócz receptorów występujących na powierzchni komórek istnieje także rozpuszczalna forma receptora IL-1 oraz antagonista receptora dla interleukiny 1 (IL-1Ra), który pojawia się w organizmie jako przeciwzapalna proteina konkurencyjnie blokująca receptory IL-1R1 i IL-1R2 [4].
Efekty biologiczne IL-1: Bardzo ważną funkcją IL-1 jest indukcja wytwarzania IL-2, a także indukcja ekspresji receptorów dla IL-2 [1]. IL-1 pobudza wytwarzanie IFN-γ przez limfocyty T oraz IL-6 przez makrofagi, komórki śródbłonka i fibroblasty [1]. Ponadto interleukina 1 wpływa na proliferację i różnicowanie limfocytów B; indukuje powstawanie neutrofilów i monocytów (te z kolei uwalniają czynniki stymulujące tworzenie kolonii: G-CSF, GM-CSF i M-CSF), wpływa jednocześnie na ich chemotaksję (migrację) [1]. IL-1 stymuluje resorpcję kości, powoduje zwiększanie liczby osteoklastów (komórek kościogubnych), ponadto wpływa na fibroblasty i osteoklasty do produkcji kolagenazy i prostaglandyn [1,2]. Oddziałuje na śródbłonek - wzmaga jego przepuszczalność, aktywuje wytwarzanie czynnika aktywującego płytki (PAF), ponadto wzmaga przyleganie limfocytów i neutrofilów do śródbłonka [1]. Interleukina 1 działa również na ośrodkowy układ nerwowy, wpływa na podwzgórze i przysadkę mózgową powodując uwalnianie glikokortykosteroidów (substancji o właściwościach hormonów) oraz powoduje wzrost temperatury ciała [1]. Interlekina 1 bierze udział w syntezie białek ostrej fazy w wątrobie [1].
IL-1 w patologii: Przeciwzapalna funkcja IL-1 sprawia, iż spełnia ona patogenną funkcję między innymi w chorobach autoimmunizacyjnych czy odrzucaniu przeszczepów [1,4]. Ze względu na swoje plejotropowe właściwości, IL-1 może działać zarówno przeciwnowotworowo jak i być czynnikiem wzrostowym w niektórych białaczkach szpikowych czy stymulować tworzenie się przerzutów w niektórych guzach litych [1]. Dlatego też w wielu chorobach stosuje się inhibitory dla IL-1. W reumatoidalnym zapaleniu stawów (choroba autoimmunizacyjna) stosuje się zarówno rozpuszczalne formy obydwu typów receptorów dla IL-1 (IL-1R1 i IL-1R2), antagonistę receptora dla interleukiny 1 - IL-1Ra oraz obecne u większości ludzi przeciwciała anty-IL-1 [1,4].
morcys1