Gromada: Gordiacea- nitnikowce
Gromada: Acenthocephala- kolcogowy
Entoprocta *
Typ: Mollusca- mięczaki
- Budowa ciała:
- ciało walcowate i nitkowate
- dorosłe podobne do końskiego włosa, najczęściej skręcone
- kilka mm do 1,5 m
- Jama ciała:
- wypełniona tkanką o charakterze częściowo miąższu, częściowo tkanki mięśniowej
- tkanka ta nie wypełnia szczelnie jamy
- miąższ utrzymuje turgoru
- jama pierwotna bez nabłonka
- Przewód pokarmowy:
- nierozgałęziony przewód
- gardziel
- jelito środkowe (cewka z sześciobocznych komórek)
- jelito końcowe
- często przedni i tylni odcinek są zmarniałe, pozbawione światła
- do jelita prostego otwierają się przewody gruczołów płciowych
-Układ wydalniczy i krążenia brak
- Układ nerwowy:
- zwoje mózgowe koło przedniego końca ciała
- brzuszny pień nerwowy ciągnący się wzdłuż całej długości ciała
- zwój mózgowy i pień nerwowy umieszczone w nabłonku i składają się z przeważającej masy włókien nerwowych o skąpej ilości elementów komórkowych
- Narządy zmysłów:
- brodawki czuciowe
- Układ rozrodczy:
- są rozdzielnopłciowe
- gonady tworzą długie woreczki, ich ślepy koniec zaczyna się koło przedniego końca ciała
- jajniki i jądra tworzą liczne wypukliny
- nasieniowody samca otwierają się do prostnicy oddzielnie
- Rozmnażanie:
- żywiciel- owady lądowe
- jaja składane w wodzie w pobliżu brzegów lub w kałużach
* larwa:
- kurczliwy ryjek i tułów
- na końcu ryjka 3 sztyleciki
- nieco później 3 wieńce haków
- Fizjologia:
- poruszają się w różnych płaszczyznach
- światło pobudza je do ruchów
- w czasie pobytu w wozie nie pobierają pokarmów
- Filogeneza:
- muskulaturą, powstawaniem produktów płciowych i zewnętrznie przypominają Nematoda
- układ nerwowy przpomina pierwotne pierścienice
- robaki przeważnie kształtu obłego
- wyraźnie wyodrębniony ryjek pokryty rzędami haków, w stanie spoczynku ryjek wciągnięty jest do pochewki
- specjalna warstwa podoskórka zaopatrzona jest w liczne kanały i zatoki
- brak przewodu pokarmowego
- od kilku mm do 60 cm
- martwe- kształt obły, żywe nieco spłaszczone
- rzadko wyróżniona strona brzuszna (położenie otworu płciowego)
- całe ich ciało podzielone na 2 części: praesoma i połączony za pomocą szyi tułów
- praesoma: ryjek, szyja
- ryjek: narząd wydrążony wewnątrz, z hakami skierowanymi ku tyłowi
- haki to wytwór oskórka, umieszczone dzięki rozszerzonej nasadzie
- ryjek jest walcowaty= narząd czepny
- szyja pozbawiona haków oddziela ryjek od tułowia
- tułów jest często poprzecznie prążkowany
- Wór powłokowo-mięśniowy:
- delikatny oskórek
- gruba warstwa syncycjalnej hipodermy
- 2 warstwy mięśni
- przez cała warstwę syncycjum przebiegają kanały wypełnione ziarnistą cieczą, nie mające własnych ścianek
- wzdłuż tułowia biegną 2 główne zatoki, nie mają łączności z jama ciała
- lemniski- taśmowate, rozszerzone przy końcu wychyłki hypodermy biegnące po bokach ciała na krótszym i dłuższym odcinku
- poprzeczna listewka umieszczona jest pomiędzy ryjkiem i tułowiem oskórka, nie dopuszcza do mieszania się cieczy zatok obu części ciała
- do hipodermy przylega warstwa mięśni okrężnych i podłużnych, które składają się z komórek przypominają-cych komórki mięśniowe nicieni
- ważne mięśnie: mięśnie pochewki- tu wpukla się ryjek, mięśnie których skurcz powoduje wpuklenie ryjka do pochewki, mięśnie wciągające aparat ryjkowy
- jama pierwotna- pseudoceloma, pozbawiona wyścielającego ją śródbłonka
- Układ pokarmowy:- brak
- Układ wydalniczy:
- tylko u rzędu Archiacanthocephala
- 2 krzaczasto rozgałęzione cewki, otwierając się do nieparzystego przewodu macicznego, względnie przewodu wytryskowego
Układ nerwowy:
- budowa prosta
- zwój mózgowy leży w pochewce ryjka
- od zwoju mózgowego odchodzą ku ryjkowi cienkie odgałęzienia
- drobne odgałęzienia unerwiają wór, wciągacze szyi, pochewki ryjkowe
- 3 drobne brodawki umieszczone u nasady ryjka, oraz rozsiane narządy czuciowe wzdłuż brzegów torebki kopulacyjnej i prącia
- Cewki wiązadłowe- ciągną się wzdłuż jamy ciała, w których zawarte są gonady
- cewki te są przyczepione przednim końcem do dna pochewki ryjka, a końcem tylnym do przewodów narządów rozrodczych
- rozdzielnopłciowe
- samica ma większe wymiary narządy płciowe zawarte w cewkach wiązadłowych
- 2 jądra- otoczone własną błoną i umieszczonych jedno pod drugim
- 2 nasieniowody, łączą się w nieparzysty przewód wytryskowy
- u niektórych torebka kopulacyjna
- narządy rozrodcze żeńskie mają bardzo złożoną budowę: jajniki 1-2, u młodych i larw wewnątrz cewki wiązadłowej
- przewody płciowe samicy: dzwon maciczny, 2 przewody maciczne, długa macica, na końcu wyróżnia się w pochwę
- pochwa prowadzi do szpary sromowej, umieszczonej na końcu ciała
- zapłodnienie w jamie ciała
- bruzdkowanie i pełny rozwój larwy w ciele samicy
- skorupka jaja składa się z kilku warstw
- Rozwój:
- bruzdkowanie spiralne
- larwa w skorupce jest lancetowata, pokryta licznymi, delikatnymi kolcami i zaopatrzona na przednim końcu ciała w kilka większych sztyletowatych kolców
- do dalszego rozwoju potrzebują przynajmniej 1 żywiciela pośredniego (skorupiaki, owady)
- kurczliwa larwa wykluwa się w jelicie pośredniego żywiciela
- przedostaje się do jamy ciała
- po pewnych przeobrażeniach ulega otorbieniu
- otorbiona larwa kształtu robakowatego ma wykształcony ryjek z hakami, oraz narządy
- po przełknięciu przez żywiciela ostatecznego larwa wychodzi z otorbienia i przyczepia się ryjkiem do śluzówki jelita
- Ruch:
- widoczny ruch tylko u postaci larwalnych podczas przebijania się przez ścianki jelita
- Odżywianie:
- pobieranie pokarmu na drodze osmotycznej, co jest ułatwione przez cienki oskórek oraz liczne naczynia i zatoki w warstwie podoskórkowej
- Wydalanie:
- protonefrydia stwierdzono u niewielkiej liczby gatunków
- Ekologia:
- pasożyty kosmopolityczne
- pasożyty owadów, ryb, ptaków
- bardzo drobne zwierzęta, osiadłe o ciele w postaci kielicha osadzonego na niekurczliwej łodyżce, jednoosobnicze lub kolonijne
- liczą 120 gatunków
- dorosły osobnik- zooid ma postać kielicha, na krawędzi, którego występują liczne urzęsione czułki
- jest on osadzony wprost na podłożu (bardzo rzadko) lub na łodyżce wprost na podłożu, bądź za pomocą specjalnej stopki, na której może być osadzonych kilka pojedynczych osobników każda na osobnej łodyżce i wreszcie płożącym się stolenie wrastają liczne łodyżki
- całe ciało pokryte jednowarstwowym nabłonkiem, pokrytym dobrze rozwiniętą kutikulą
- pierwotna jaj ciała wypełniona słabo rozwinięta mezenchymą
- kielich- właściwe ciało z narządami
- powierzchnia górna tworzy mniej lub bardziej wydatne zagłębienia- przedsionek- na jego dnie: otwór ustny i odbytowy leżące wew. wieńca czułków
- jelito o kształcie „U”, tworzy żołądek
- między otworami jelita zwój nerwowy
- na dnie atrium: para protonefrydiów, gonady
- z atrium związana kieszeń lęgowa
- stopka
- Narząd rozrodcze:
- workowate gonady z boku jelita, z których przewody uchodzą bezpośrednio do atrium
- jądro większe od jajnika
- przewód wyprowadzający jąder zaopatrzony w komórki gruczołowe
- jajowód także z gruczołami- wydzielają żółtko, odżywiające komórki jajowe
- do narządów tych można zaliczyć także komorę lęgową- rozwijający się embrion usadza się na embrioforze i za pośrednictwem mikrokosmków nie tylko przyczepia, ale i odżywia się
- u obojnaków budowa podobna- tylko jądro i jajnik leżą obok siebie
- do atrium prowadzi wspólny gonodukt
- ujście przewodu jądrowego leży nieco poniżej ujścia jajnika
- bezpłciowe drogą wytwarzania pąków jest zdecydowanie dominującą formą rozrodu
- pączki mogą się tworzyć w stolonach, łodyżkach jak i kielichu
- wewnętrzne pączkowanie larwalne u Loxosomella vivipara:
- pączek rozwija się w larwie, gdy jest ona jeszcze we wnętrzu macierzystego osobnika
- pączek jest swobodnie ukształtowany, gdy larwa opuszcza ciało rodzicielskie
- larwa pływa w planktonie przez 1-3 dni, pączek powoduje jej śmierć przez rozdarcie jej górnej części
- Rozmnażanie płciowe:
- odgrywa dużo mniejszą rolę niż bezpłciowe
- dymorfizm płciowy
- są i formy obojnakie
- u jednych samce sąwiększe od samic i na odwrót
- samozapłodnienie należy do rzadkości
- u obojnaków obserwujemy protandrię
- zapłodnienie występuje w jajniku lub jajowodzie
- rozród płciowy może występować przez cały rok
- zapłodnienie-> zygota-> zygota otoczona otoczką-> jaja zaopatrzone w żółtko przyczepiane jest do embrioforu występującego u postawy atrium
- Rozwój embrionalny:
- spiralne bruzdkowanie całkowite
- stadium 8 blastomerów- komórka trochoblastu (u larwy powstaje z nich wieniec rzęsek)- komórka 4d stanowi mezoblast, daje podatek mezodermie
- stadium 90 komórek- gastrulacja
- powoli kształtuje się larwa
- Regeneracja:
- z łodyżki może powstać cały kielich
- duża regeneracja = zdolność do wytwarzania różnych ciał przetrwalnikowych jak ciałka rozrodcze
- mieszkańcy morza, strefy przybrzeżnej
- 1 rodzina jest słodkowodna
- ciało mięczaków niesegmentowa-ne, z reguły 2-bocznie symetryczne
- skóra miękka bogata gruczoły śluzowe
- płaszcz- gromadzi w swoich tkankach niektóre zw. organiczne i nieorganiczne (wydzielając je w odpowiedniej kolejności, tworzy szkielet zewnętrzny)
- typowo zbudowane ciało mięczaka składa się z :
- głowy
- nogi
- worka trzewiowego
- wyróżniamy tu 2 typy morfologiczne:
- ciało silnie wydłużone wzdłuż osi głównej, oś grzbietowo- brzuszna jest krótsza
- głowa opatrzona otworem gębowym i ważnymi narządami zmysłowymi wewnątrz centralna część układu nerwowego
- głowa przechodzi w karkową część grzbietu
- może być uwsteczniona lub zaniknąć
- brzuszna strona ciała tworzy nogę
- silnie umięśniona, różne kształty
- worek trzewiowy na grzbietowej stronie ciała
- silnie wydłużony, skręcony
- w nim większość narządów wewnętrznych
- kołnierz płaszczowy- pokrywa worka trzewiowego tworzy ją ku przodowi, zgrubiały fałd płaszcza
- pod płaszczem rynienkowate zagłębienie- jama płaszczowa
- do jamy płaszczowej uchodzi odbyt, narządy wydalnicze oraz płciowe
- narządy oddechowe
- pierwotna jama ciała
- wtórna jama ciała słabo rozwinięta (woreczek osierdziowy i jama gruczołów wydalniczych i płciowych)
- Układ pokarmowy:
- jelito przednie
- j. środkowe
- j. tylne
- otwór gębowy- gardziel(język z chitynową tarką)
- ruch tarki umożliwiają specjalny układ mięśni, u małżów tarki brak
- odbyt uchodzi do jamy płaszczowej
- z przewodem pokarmowym łącza się gruczoły np. wątrobowo-trzustkowy (uchodzi do jelita środkowego), wytwarza enzymy trawienne i wchłania nadtrawiony pokarm
- Układ krążenia:
- serce po grzbietowej stronie
- 1 komora i 1 lub 2 przedsionki
- krew: serce - aorta - ku przodowi i tyłowi – jama ciała
- tylko częściowo zamknięty układ
- Układ oddechowy:
- grzebykowate skrzela w jamie płaszczowej
- gdy skrzela zanikają ich role pełnią ścianki jamy płaszczowej (tzw. płuco)
- nagie ślimaki mają wtórne oddechowe wyrostki na powierzchni ciała
- duże zróżnicowanie: u obunerwców drabinkowy, głowonogi koncentracja zwojów
- skład:
- obrączka okołoprzełykowa i kilka par zwojów połączonych spoidłami
- główne zwoje:
* zwoje mózgowe- na grzbietowej stronie ze znajdującymi się na nie narządami zmysłów
* zwoje nożne
* zwoje boczne- od nich wybiegają zwoje nerwy do brzegów płaszcza
* zwoje cienieniowe
* zwoje trzewiowe
- czułkowate narządy dotyku
- narządy zmysłu chemicznego w pobliżu skrzeli albo na głowie
- oczy na głowie albo na brzegach płaszcza
- oczy u Głowonogów dwuskrzelnych (Dibranchiata)- najdoskonalsze wśród bezkręgowców
- statocysty – narząd równowagi
- gonady pierwotnie parzyste, niekiedy ulegają jednostronnie zanikowi
- u niektórych produkty płciowe przedostają się do osierdzia a znie go na zewnątrz przez narządy wydalnicze
- częściej gonady mają własne przewody
- wyłącznie płciowo
- rozdzielnopłciowe lub obojnaki
- w wyjątkowych przypadkach postać młodociana po wyjściu z jaja jest podobna do rodziców (ślimaki, głowonogi)
- mięczaki przechodzą przeobrażenia
- pelagiczna larwa podobna do trochfory (kształt, pierścień rzęsek)
- później larwy są zróżnicowane, reprezentując zwykle larwę veliger- płatowate, orzęsione wyrostki oraz gruczoły skorupkowe
- Liczebność, rozmiary, długość życia:
- 130 tysięcy gatunków żyjących
- największy małż- przydacznia olbrzymia (Tridacna gigas) dł. do 1,5 m
- MALAKOLOGIA- nauka o mięczakach
morcys1