Gromada Gastropoda (Cephalophora)- ślimak,i Bivalvia- małże, Cephalopoda- głowonogi.doc

(81 KB) Pobierz
Podtyp: Conchifera- skorupowce

Podtyp: Conchifera- skorupowce

Gromada: Gastropoda (Cephalophora)- ślimaki

Bivalvia- małże

Cephalopoda- głowonogi

- ciało niesymetryczne

- płaszcz ściśle połączony z workiem trzewiowym zwany wspólnie visceropallium

- visceropallium ulega skręceniu już w stadium larwalnym (veliger) [worek trzewiowy skręca się o 90 stopni przez niesymetryczne rozmieszczenie mięsni]

- torsja pozostaje w ciągu wzrostu i może doprowadzić do 180 stopniowego skręcenia worka t.

- narządy wew. przemieszczają się na stronę lewą i odwrotnie

- jama płaszczowa przesuwa się ku przodowi, zwykle za głowę

- GŁOWA:

- oddzielona na brzusznej stronie bruzdą

- 1 lub 2 paty czułek (wciągalne rurki)

- oczy, otwór gębowy na jej spodniej stronie

- NOGA:

- silnie umięśniona

- od spodu spłaszczona

- niektóre mają ją mniej lub bardziej zredukowaną

- WOREK TRZEWIOWY:

- na grzbietowej stronie ciała zwęża się ku tyłowi

- niesymetryczny wraz z narządami skręca się w prawo, rzadziej w lewo

- prawe skrzele przesunęło się w lewo, a lewe na prawą

- redukowanie parzystych narządów, zwłaszcza prawych

- PŁASZCA:

- fałd skórny , rozrastający się od grzbietu jama ściany płaszczowej przekształcona w jamę płucną

- niektóre formy mają w ściance jamy płaszczowej mają szczelinę lub powstaje rurka oddechowa (syfon)

- zewnętrzna strona płaszcza pokryta skorupką

- muszla różnorodna

- zwykle jest to zwinięta rurka, zwężająca się na szczycie

- górne skręty są zwinięte mniej lub bardziej regularnie

- środkowe i dolne są nieregularne

- niektóre rodzaje wycofują worek trzewiowy ze szczytowych skrętów, tworząc nad jego końcem przegrodę, wierzchołek po pewnym czasie odpada

- MUSZLA:

- 3 warstwy:

-periostracum (cienka, konchiolina)

- mesostracum (gruba, wapienna)

- hypostracun (pokłady b. delikatnych płytek wapiennych)

- żeberka- ślady przyrostów

- ślimak łączy się z muszlą mięśniem wrzeciona przyczepionego do górnej części słupka

- u przodoskrzelnych wyst. wieczko- szczelnie zamyka otwór muszli

- płucodyszne maja skomplikowany mechanizm zamykania skorupki- (fałdki, listewki, wieczko)

- zakrywki (wapienne lub błoniaste)

płucodyszne zamykają nimi muszle na czas spoczynku (spadek temp.)

- nie sa połączone ze ślimakami, odrzucone, gdy powraca do aktywnego życia

- przedstawiciele Xenophoridae przytwierdzają do swojej skorupki wydzielina gruczołów nożnych kamyki, gąbki…

- powłoka ciała- nabłonek migawkowy i tkanka łączna

- bardzo dużo gruczołów śluzowych, szczególnie na nodze

- gruczoł hypobranchialny- (między skrzelem, a tylnim jeltem) wydziela wielka ilość śluzu

- u niektórych morskich ten gruczoł zwie się purpurowym- kolor wydzieliny, dużo bromu, trwała

- Układ pokarmowy:

- otwór gębowy (otoczony wargami)- spodnia strona przedniej części głowy

- odbyt przesunięty na prawą stronę

- gardziel- (szczęki z konchioliny- 2 boczne blaszki)

- na dnie gardzieli język (mięsisty wałek) – pokryty błona postawną w niej osadzone zęby chitynowe

- żeby +błona= tarka

- do gardzieli uchodzą 1 lub 2 pary gruczołów ślinowych

- nieraz gruczoły jadowe

- ślimaki filtrujące pokarm- na skrzelach ruchliwe rzęski (wyw. prady), także gruczoły śluzowe

- przełyk przechodzi w rozszerzony żołądek

- z żołądkiem łączy się wielki gruczoł wątrobowo- trzustkowy

- proste jelito cienkie (wewnątrz komórki rzęskowe i śluzowe)

- otwór odbytowy

- Układ wydalniczy:

- nerki łączą się orzęsionym lejkiem nerkowym z osierdziem

- u większości zachowuje się lewa nerka (morfologicznie prawa)

- workowata o gładkiej lub gabczasej scianie

- u przodoskrzelnych leży poza jamą płaszcza

- płucodyszne mają nerkę pomiędzy osierdziem, a końcowym odcinkiem jelita

- niektóre ślimaki lądowe mogą mieć koło nerek, okresowo gruczoł przylegający do jelita (gromadzenie wydalin w postaci ziarenek podczas snu)

- Układ krążenia:

- serce po grzbietowej stronie

- serce ma 2 przedsionki, 1 komora

- ale tez 1 przedsionek

- z komory wybiega aorta dzieląca się na 2 panie

- krew: zatoki jamy ciała- arterie skrzelne- narządy oddechowe- żyła skrzelowa lub płucna- serce

- krew płynie też od skurczy mięśni

- krew bezbarwna lub zabarwiona

to hemolimfa (amebocyty jądrami)

- Układ oddechowy:

- występuje 1 skrzele, jego oś przyrasta często do ścianki jamy płaszczowej

- u płucodysznych skrzeli brak – oddychają tlenem atmosferycznym, a jama ciała komunikuje się z zewnątrz tylko otworem oddechowym

- u wielu lądowych jama płucna służy do magazynowania wody

- u tyłoskrzelnych – skrzela zanikły, ich funkcje pelnią wyrostki

- Układ nerwowy:

- kilka par zwojów

- 1 para zwojów mózgowych (głowa)

- zwoje przełykowe i wargowe

- zwoje nożne

- zwoje boczne (płaszczowe)

- zwoje ciemieniowe

- nieparzysty zwój trzewiowy

- za pośrednictwem 1 lub 2 nerwów łączy się narząd Sempera- wydzielanie wewnętrzne

- neurosekrecja

- Narządy zmysłów:

- oczy osadzone na przedniej części głowy lub jej bokach

- rogówka zew. i wew., soczewka, ciało szkliste, pigment, siatkówka, osłonka łącznotkankowa

- najczęściej pęcherzykowate oczy (najlepiej rozwinięte u płucodysznych)

- statocysty (symetrycznie, wśród mięśni nogi)

- czułki

- osphradium- zmysł chemiczny, organ węchu, w zgrubiałych zakończeniach 2 pary czułków

- brodawki na języku- smak

- narządy boczne u niektórych- ruch wody, zmiana temperatury

- Układ rozrodczy:

- w górnej części u ślimaków spiralnie skręconych, w środku u form spłaszczonych

- samice maja 2 otwory płciowe- do 1 wnikają plemniki, 2 składa jaja

- zbiornik nasienny przyjmuje jaja

- otworem składającym jaja łączy się jajowód

- macica

- jądra- liczne cewki

- nasieniowód – skręcony, niekiedy rozszerza się i tworzy pęcherzyk nasienny

- penis:

- u przodoskrzelnych – na grzbiecie lub na prawej stronie głowy, koło prawego czułka

- macica uchodzi do jamy płaszczowej, ma ślepą wypuklinę- torebkę kopulacyjną

- bardzo skomplikowana budowa gonad form obojnakich

- (zwłaszcza tyłoskrzelnych  i płucodysznych)

- strzałka miłosna- delikatny wapienny sztylecik

- Rozmnażanie:

- pierwotnie rozdzielnopłciowe – niektóre stały się wtórnie obojnacze

- charakter obojnactwa:

- u niektórych w gonadach wytwarzane są równocześnie plemniki i jaja

- czasem płeć zmienia się czasowo, po czym jest protandria

- Rozród:

- większość jajorodna

- żyworodność (lub jajożywordność) jest rzadko spotykana

-  niektóre prymitywne przodoskrzelne mają jaja otoczone grubą osłonką z mikropylem (otworem w osłonce, przez który się przedostaje plemnik)

- pojedyncze jaja składaja też płucodyszne z rzędu Stylommmatophora

- zwykle jaja składane licznie, otoczone wspólną galaretowata masą – przypominają skrzek

- każde wspomniane jajo w tej masie, ma przeźroczystą osłonkę

-  Helix pomatia- twarda osłonka z solami wapnia

- Rozwój:

- z jaj zawartych w skrzeku lub kokonach rozwija się bardzo mało zarodków (reszta jaj to j. odżywcze) występuje u wielu przedstawicieli rodzajów przodoskrzelnych

- pelagiczna larwa- typ trochofory

- larwy brak u żyworodnych i większej części płucodysznych

- brak planktonowych larw

- pelagiczne larwy typu veliger- płaty otoczone wieńcem rzęsek (pole rzęskowe), ich skorupka zaczyna się stopniowo skręcać

-  u płucodysznych voliger występuje tylko w rodzinie Ellobiidae- brak rozwoju larwalnego wewnątrz jaja

- Ruch:

- noga

- poprzeczne fale skurczów nogi przechodzą przez spód nogi

- śluz łagodzi tarcie stopy

- bardzo powolne przechodzenie bodźców przez ich układ nerwowy

- Odżywianie:

- formy roślinożerne, drapieżne, pasożytnicze

- roślinożerne konsumują drobne glony, liście wodnych roślin, rozkładające się szczątki roślinne, grzyby, padlina

- drapieżne (morskie)- ślimaki, jamochłony, padlina

- Filogeneza:

- wywodzą się z jednotarczowców

- najbardziej starożytna grupa- przodoskrzelne

- Budowa ciała:

- ciało 2-boczne symetrycznie

- ciało osłaniają 2 wielkie fałdy płaszcza zrośnięte na znacznej przestrzeni, na brzegu wolne

- płaszcz wytwarza 2 połówkową muszlę

- kształt muszli różnorodny

- na stronie grzbietowej występuje szczyt (2 guzkowate wyniosłości)

- obie połówki muszli przylegają do siebie całkowicie, lub w niektórych miejscach tak, że powstają szczeliny (na zewnątrz wysuwa nogę, syfony lub bisor)

- wiązadło- rozchyla ustawicznie muszlę, mieści się na górnej muszli, z tyłu, poza szczytem

- wiązadło ma 2 warstwy:

zew.- nieelastyczna

wew.- elastyczna

- zwieracze- zamykają ją

- górna wew, krawędź jednej z połówek muszli ma ząbki, guzki, które wchodzą w zagłębienie lub wyrostki drugiej połówki – tworząc zamek

- 2 odcinki mięśni zwieraczy

- linia płaszczowa- odcinki brzegów płaszcza, tworzy zatoczkę (ślad przyczepu mięśni wciągających syfony)

- warstwa rogowa (periostracum)

- porcelanowa (mesostracum)

- perłowa (hypostracum)

- PERŁY:

- ziarenko piasku podrażnia małże, ta wydziela dookoła niego substancję perłową

- aby perła powstała , kawałek nabłonka płaszcza przemieszcza się do wnętrza ciała zwierzęcia (taki kawałek tworzy woreczek perłoywórczy), wydzielający perłę

- jeśli na tylnim końcu ciała ma 2 szczeliny:

to górna jest odbytowa, dolna- oddechowa

- syfony- wydłużenie brzegu płaszcza, są kurczliwe i mogą być wciągane (pobieranie świeżej wody)

- kurczliwa noga jest silnie rozwinięta

- na brzusznej stronie noga ma ostry krawędź

- gruczoły wytwarzające bisior (Mytilus edulis) przytwierdzaja się nim do podłoża

- w nodze jama bisiorowa, w środku przewód bisiorowy uchodzi do bruzdy

- bisior wydzielaja gruczoły pod nabłonkiem migawkowym

- skrzela mieszcza się w jamie płaszczowej

- Układ mięśniowy:

- mięśnie nogi (łączą ją z muszlą )

- płaszcza (rozwinięte na jego brzegach) np. mięsnie wciągaczy syfonu

- zwieraczy muszli

- Układ pokarmowy:

- otwór gebowy- przednia część skrzeli

- z każdej strony otworów para płatów przygębowych z nabłonkiem migawkowym (homologi czułków ślimaka)

- brak szczęk i tarki

- brak gruczołów mieszczących się u większości mięczaków w przedniej cześci układu

- krótki przełyk

- workowaty żołądek (uchodzi gruczoł wątr- trzus)

- żołądek w tylnej części tworzy wypuklinę- pręcik krystaliczny (ferment rozkładający skrobie i glikogen, oddziela mechanicznie zanieczyszczenia pobrane)

- jelito tworzy kilka pętli, przebija komorę serca

- otwór odbytowy

- odchody wpadają do powierzchni stekowej

- Układ wydalniczy:

- parzyste symetryczne nerki (narządy Bojanussa)

- pod osierdziem, połączone z nim i jama płaszcza

- wnętrze nerek silnie sfałdowane, pokryte nabł. Gruczołowym

- inne narządy wydalnicze:

- gruczoły osierdziowe )wydaliny usuwane za pośrednictwem nerek(

- rozrzucone komórki wydalnicze

- Układ kroczenia, jama ciał:

- serce otoczone woreczkiem osierdzia

- 1 komora i 2 przedsionki

- z komory biega 2 tętnice: przednia (doprowadza krew do gruczołu wątrobowego, gonad, płatów gębowych, przedniej części płaszcza, przedniego zwieracza i nogi) i tylna (osiedzie, jelito tylne, zwieracz tylni, część tylna płaszcza)

- układ nie zamknięty

- ze skrzeli krew wraca do przedsionków

- nabrzmienie nogi- narząd Kebera

- krew zawiera hemicyjaninę

- u niektórych hemoglobina ale nie rozpuszczona, trzymana w specjalnych koórkach

- amebocyty

- osierdzie – pozostałość wtórnej jamy ciała, po stronie grzbietowej, tuz pod muszlą

- układ oddechowy:

- skrzela zwisające po obu stronach nogi do jamy płaszczowej

- u Filibranchia:

- na osi 2 rzedy blaszkowatych tworów

- blaszki na krawędziach mają nabłonek rzęskowy

- blaszeczki tworzą nici skrzelowe

- każda nic tworzy 2 odnogi: zstępującą i wstępującą 

- u Eullamellibranchia:

- nici każdego szeregu łączą się mostkami

- takie same mostki między zstępującą i wstępującą odnoga

- 2 skrzela

- u Septibranchia

- skrzela zwężone

- przegroda dzieli jamę płaszcza na górna i dolną (dziek otworkom są w łączności ze sobą)

- Układ nerwowy:

- 3 pary zwojów:

- mózgowo-boczne

- połączone pnie nerwowe ze zwojami nożnymi

- zwoje trzewiowe

- Narządy zmysłów:

- słabo rozwinięte

- reagują na zmiany natężenia światła

- różnorodne oczy (zagłębienia z barwnikiem i oskórkiem jako soczewką)

- u wyżej uorganizowanych oczy: nabłonek powierzchni ciała pęcherzykowaty, siatkówka, nabłonek barwnikowy, tapetum lucidum

- statocysty (na nodze, po bokach zwojów nożnych)

- receptory dotyku na nodze syfonach, czułkowatych wyrostkach

- Układ rozrodczy:

- rozdzielnopłciowe

- obojnakie (zjaw. wtórne)

- parzyste gonady z rozgałęzieniami

- brak narządów kopulacyjnych

- Rozmnażanie, rozród:

- plemniki wydalone przez otwór wyciekowy

- wpadają otworem wciekowym do jamy płaszczowe- tu zapłodnienie

- wyłącznie płciowo

- Rozwój:

- u tych u których jaja rozwijaja się w org, macierzystym- jama skrzelowa przekształca się w jamę lęgową wysłane nabłonkiem gruczołowym

- u form składających jaja do wody larwa trochfora

- przypomina trochoforę pierścienic

- ale ma miękką skorupke i płaszcz

- planktonowa larwa- voliger (16 dni)

- opada na dno

- przytwierdza się do podłoża

- larwy typu glichidium różnych małż słodkowodych :

- 2-klapowata skrupka, na brzegu haczyki, biczykowata wić, szczecinki zmysłowe- wyrzucona na zewnątrz przez zwierze macierzyste

- otacza się osłonka jajaową

- pływają w wodzie lub opadaja na dno

- haczyki glohidii wbijaja się do ryb

- skóra ryb je obrasta

- żyje w cyście do 2 miesięcy

- czerpie pokarm z tkanek żywiciela

- młode małże przebijają cystę

- opadają na dno

- Odżywianie:

- okrzemki z mułu

 

 

 

 

- duże i bardzo duże mięczaki

- głowa tułów

- para wielkich oczu

- na przodzie łowy otwór gębowy

- otoczony wieńczem 8 – 10 ramion

- ramiona- przekształcona część nogi, która obrosła głowę dookoła tworząc z nia cephalopodium

- tak gdzie 10 ramion 8 krótszych i 2 dłuższe

- 1 ramię przekształcone w narząd do przenoszenia plemniomieszków (hektokotylus)

- dziesięciornice mają dookoła otw. gębowego fałd skórny (z 6-10 wyrostków)= gwiazda

- od wew. ramion przyssawki (bądź haczyki, wyrostki)

- przyssawki mogą działać indywidualnie

- Lodzik (Nautilus)- nie ma ramion, w pobliżu otworu gębowego ma 2 płaty skórne, u samca 2 pary wyrostków tworzą narząd kopulacyjny

- płaszcz okrywa tułow

- w tylnej części jamy płaszczowej – 2 lub 4 piórkowate skrzela

- tylna część jamy płaszcza otwór odbytowy, ujścia narządów wydalniczych, otwór płciowy

- wewnątrz lejka mieści się gruczoł śluzowy- narząd Millera

- wraz z wodą usuwane są wydaliny

- pływanie ruchem odrzutowym wstecz= wyrzucanie wody przez lejek

- górna warstwa skóry- komórki barwnikowe (chromatofory)- zmiana ubarwienia, kurczenie i rozkurczanie

- komórki tęczowe- mienienie się, pod barwnikowymi

- narządy świetlne rozsiane w wielkiej liczbie po icle

- do narządów świetlnych dochodza liczne włókna nerwowe i naczynia krwionośne

- woreczek czernidłowy – wystrzykuja czarny obłok

- muszla zew, tylko łodzik- 2 warstwowa

- muszla wew. – składa się z 3 części

- środkowa część muszli – fragmokon, prosta stożkowata, podzielona na komory

- Układ mięśniowy:

- mięśnie ciągnące się od muszli do lejka i ramion

- para mięśni szyjnych

- mięśnie lejka

- Szkielet: tylko tu chrząstka

- chrząstkowy

- ochrona dla ukł. nerwowego

- chrząstka głowowa- ochrania zwoje nerwowe

- w środku tej chrząstki- torebki słuchowe (zagłębienia z narządami równowagi)

- Układ pokarmowy:

- otwór gębowy otacza go warga

- para szczęk rogowych (papuzi dziób)

- gardziel...

Zgłoś jeśli naruszono regulamin