74. Obca dominacja a rozwój cywilizacyjny ziem polskich w XIX wieku
Królestwo polskie, gospodarka uzdrowiona dzięki ministrowi skarbu - F.K. Lubecki-Drucki (1821-1830), utworzono w 1825 Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, a w 1838 Bank Polski. Rząd popierał sprowadzanie i osiedlanie rzemieślników, udzielał kredytów na zakładanie nowych zakładów przemysłowych, gł. Wyrobów włókienniczych – powstały zaczątki łódzkiego okręgu przemysłowego – Zgierz, Pabianice, Zduńska Wola, Aleksandrów i Łódź. Dbano o rozwój górnictwa państwowego – 1817 założenie Korpusu Górniczego i Szkoły Górniczej, rozwój Zagłębia Staropolskiego, co w konsekwencji doprowadziło do powstania gł. ośrodka górniczo-hutniczego w Królestwie – Zagłębia Dąbrowskiego.
Rozbudowa, unowocześnienie większych miast – budowa gmachów użyteczności publicznej, takich jak ratusze – w Warszawie zbudowano Teatr Wielki, Bank Polski, a także do budowy dróg i usprawnienia komunikacji. Największą inwestycja była budowa Kanału Augustowskiego ( Narew-Biebrza-Niemen).
Oświata i nauka- nastąpiło upowszechnienie szkolnictwa elementarnego, wzrosła liczba szkół na poziomie średnim, założono uniwersytet w Warszawie (1815), oraz Instytut Politechniczny i Agronomiczny(1817) – osiągnięcia te zawdzięczało Królestwo S.K. Potockiemu, ministrowi Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Okres miedzypowstaniowy, emigracja bądź zesłania, zamknięto uniwersytet, klęska powstania zaciążyła nad życiem gospodarczym kraju. Uruchomienie pierwszej kolejowej linii kolejowej warszawsko-wiedeńskiej ( 1848) było gł. osiągnięciem ekonomicznym, po śmierci Mikołaja I i Paskiewicza – wykorzystano okazje i założono w Warszawie Akademie Medyczno- Chirurgiczną (1857), powstało Towarzystwo Rolnicze (1858) pod przewodnictwem A. Zamoyskiego. Zniesienie w 1851 granicy celnej z Rosją ( wprowadzonej w 1831 w związku z represjami popowstaniowymi) oraz ogólna koniunktura gospodarcza przyczyniły się do wzrostu i modernizacji przemysłu, rozwoju handlu i miast, szczególnie Warszawy. Ożywiło się rolnictwo, folwarki coraz częściej wprowadzały płodozmian. Postęp w dziedzinie urbanizacji, budowano w miastach wysokie domy czynszowe, doprowadzano gaz i zakładano wodociągi, w latach 1861-1862 Warszawa uzyskała połączenie kolejowe z Berlinem przez Toruń i z Petersburgiem przez Wilno.
Wielkie Księstwo Poznańskie, kultura: Towarzystwo Pomocy Naukowej( przedstawiciele – K. Marcinkowski, K Libelt), które oferowało stypendia naukowe niezamożnej młodzieży mieszczańskiej, związki z Wielką Emigracją, rozwój czasopiśmiennictwa ( Dziennik Poznański) , bibliotek ( Raczyńskich w Rogalinie, Działyńskich w Kórniku), praca organiczna( to o czym rozmawialiśmy na ćwiczeniach – „Bazar”, działalność T. Działyńskiego, D. Chłapowskiego, H. Cegielskiego.
Rzeczpospolita Krakowska, od 1818 działalność uniwersytetu, Karkowskiego towarzystwa Naukowego.
Dorzucam jeszcze to, bo za dużo nie ma na temat mojego zagadnienia, pierwszą cześć opracowałam na podstawie książki Skowrona a to poniżej jest wzięte z Internetu, ale sprawdziłam WSZYSTKO SIĘ ZGADZA
W 1800 roku w Warszawie zostało powołane do życia Towarzystwo Przyjaciół Nauk, które stało się klubem nauki i rozrywki.. Wśród inicjatorów znaleźli się: Stanisław Staszic oraz Stanisław Sołtyk. Długoletnim prezesem TPN był właśnie sam S. Staszic, a potem także Julian Ursyn Niemcewicz. Towarzystwo organizowało wykłady i dyskusje, inicjowało projekty badawcze oraz wydawnicze. To właśnie ono sfinansowało między innymi ogromny „Słownik języka polskiego” opracowywany w latach 1806-1814 przez Samuela Bogumiła Lindego. Towarzystwo oprócz popierania nauki, wspierało bardzo polskie piśmiennictwo, teatr, a także działało na rzecz upowszechniania dzieł literackich.
Do czołowych polskich twórców I połowy XIX wieku w dziedzinie literatury należy zaliczyć takie nazwiska jak: Alojzy Feliński (1771-1820), Aleksander Fredro (1793-1876) autor „Ślubów panieńskich”, „Zemsty”, „Dożywocia”; Seweryn Goszczyński (1801-1876), Zygmunt Krasiński (1812-1859) autor „Nie-Bokiej komedii”, „Irydiona”, „Przedświtu”, „Psalmów przyszłości”; Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887) autor „Starej baśni” „Klasztoru”; Adami Mickiewicz (1798-1855) i jego główne dzieła: „Poezje”, „Konrad Wallenrod”, „Dziady”, „Pan Tadeusz”; Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841) autor słynnych „Śpiewów historycznych”; Cyprian Norwid (1821-1883) autor „Vade macum” „Promethidion”; Stanisław Kostka Potocki (1755-1821) – wielki reformator systemu szkolnictwa w Królestwie Polskim oraz twórca czterech tomów „Podróży do Ciemnogrodu”; Henryk Rzewuski (1791-1866), autor „Pamiątek Soplicy”, „Listopad”; Juliusz Słowacki (1809-1849) autor „Kordiana”, „Balladyny”, „Beniowskiego”, „Króla – Duch”; Stanisław Trembecki (około 1739-1812) autor „Sofiówki”; Maria Wirtemberska (1768-1897), autorka „Malwina, czyli domyślność serca”; Józef Wybicki (1747-1822), autor „Pieśni legionów polskich we Włoszech” oraz Narcyza Żmichowska (1819-1876) - autorka „Poganki”.
Do najwybitniejszych przedstawicieli muzyki tamtego okresu należą niewątpliwie Fryderyk Chopin (1810-1849) autor dzieła: „Koncerty fortepianowe e-moll i f-moll” oraz wielu etiud, mazurków i pieśni oraz Stanisław Moniuszko (1819-1832), autor takich muzycznych arcydzieł, jak : „Śpiewniki domowe”, „Halka”, „Straszny dwór”.
Sztuki piękne reprezentowali wówczas najwspanialej Antoni Brodowski (1784-1832) - „Nadanie dyplomu Uniwersytetowi Warszawskiemu przez Aleksandra I”; Piotr Michałowski (1800-1855) – autor dzieł „Szarża w wąwozie Somosierry” oraz „Seńko” i Aleksander Orłowki (1777-1832) autor „Widoku z Nieborowa” oraz „Karykatur”.
Czołowi architekci to: Christian Piotr Aigner oraz Wawrzyniec Gacewicz. Wielką sławę zdobyli także Alojzy Feliński, autor hymnu „Boże coś Polskę” oraz „Rękopis znaleziony w Saragossie” Jana Potockiego
W kraju natomiast, w tym samym czasie, kiedy we francuskiej stolicy powstawały największe dzieła, popularnością i poczytnością cieszyły się dzieła miejscowych literatów. W Galicji wyróżniał się na tym tle Wincenty Pol, Kornel Ujejski i Lucjan Siemiński. Na ziemiach polskich należących do zaboru rosyjskiego do najwybitniejszych należeli: Władysław Syrokomla (Ludwik Kondratowicz), Józef Ignacy Kraszewski, Teofil Lenartowicz, Henryk Rzewuski oraz Narcyza Żmichowska. W zaborze pruskim zaś grono miejscowych literatów i historiozofów tworzyli: Karol Libelt, Bronisław Trentowski
madzia.1majka2