Pierwsze cywilizacje- vademecum.doc

1.      Źródła historyczne:

·         Informacje o przeszłości, o zdarzeniach;

·         Informacje odnoszące się do działalności człowieka w przeszłości;

2.      Podział źródeł historycznych:

·         Materialne

§         Pisane

o       Biografie (żywoty);

o       Hagiograficzne (żywoty świętych);

o       Histograficzne (kroniki, roczniki);

o       Aktowe (przywileje, subskrypcje);

o       Epistolarne (listy);

§         Niepisane (pozostałości po przodkach);

·         Niematerialne (źródła językowe, etnograficzne – opowiadania, podania, wierzenia)

3.      Krytyka źródła:

·         Zewnętrzna (data powstania, miejsce powstania, autor, autentyczność);

·         Wewnętrzna (treść, wiarygodność autora, czy autor był świadkiem zdarzenia);

4.      Podział nowych dziejów:

·         STAROŻYTNOŚĆ - IV tys. p.n.e. – 476r.n.e

·         ŚRIEDNIOWIECZE – 476r.n.e. – 1450r, 1453r, 1492r, 1517r.n.e

·         WCZESNONOWOŻYTNA – IV daty – 1789r. (rewolucja francuska)

·         NOWOŻYTNOŚĆ – 1789r. – 1918r.

·         DZIEJE NAJNOWSZE – 1918 – i trwa do teraz

5.      Fazy antropogenezy:

·         DROPITEK – 10mln l. p.n.e.

§         GORYLOWATE;

§         AUSTRALOPITEK – 5mln l. p.n.e. ; dwunożny chód, kilkunastoosobowe grupy, stosowanie prymitywnych narzędzi, mięsożerny;

·         HOMO HABILIS – 2mln l. p.n.e. ; człowiek uzdolniony, kamienne narzędzia, inny układ żuchwy, 125cm wzrostu;

·         HOMO ERECTUS – 1,8mln l. p.n.e. ; człowiek wyprostowany, opuścił Afrykę, mięsożerny, podtrzymywał ogień, 160cm wzrostu, udoskonalone narzędzia;

§         NEANDERTALCZYK  300-200tys. l. p.n.e. ; wzniecał ogień, być może znał mowę, 20-25 osobowe grupy, osiedlał się w jaskiniach, miał swoją religię – kult lunarny;

§         HOMO SAPIENS SAPIENS – 60-50tys. l. p.n.e. ; człowiek myślący, do 190cm wzrostu, wyprostowany, mniejszy mózg, kamienne groty oszczepów, drewniane szałasy a w środku palenisko;

6.      PALEOLIT – starsza epoka kamienia – 2mln p.n.e. – XI tys. p.n.e.

Otoczaki, topory kamienne, coraz mniejsze groty, łuki, podział pracy (kobiety zbierały żywność, mężczyźni – polowanie), potrafiono łączyć surowce, w ostatnim wieku pojawił się Homo Sapiens Sapiens, przechowywał żywność

7.      MEZOLIT – średnia epoka kamienia – X tys. p.n.e. – VI tys. p.n.e.

Koczowniczy tryb życia, mieszkał w jaskiniach, rybołówstwo, udomowił psa, świnię, uprawiał zboże.

10tys. l. p.n.e. – cofnął się lodowiec na północ, zmiana klimatu, przemieszczał się na północ do Anglii i Irlandii

8.      NEOLIT – młodsza epoka kamienia – IX tys. – III tys. p.n.e.

Osiadły tryb życia, rolnictwo, użyźnianie gleby, osiedlanie w górach. Sierp i radło, bydło ciągło radło, nie zabijano zwierząt, hodowano je. Zaczęto organizować życia społeczne i tworzono pierwsze miasta-państwa, pierwszy podział prac, pierwsze domy słupowe. Początki tkactwa, wylatano kosze, garncarstwo, wypalanie gliny, wynalezienie koła, wynalezienie miedzi, robiono ozdoby, odkryto złoto i srebro.

9.      EPOKA BRĄZU – MIEDŹ+CYNA – III tys. – I tys. p.n.e.

Poszerzenie szlaków handlowych, nowe zawody – hutnictwo, kopalnictwo, grotnicy, miecznicy, płatnerzy. Narzędzia z brązu, wynalezienie pisma klinowego, unowocześnienie żeglugi. Kultura Łużycka w Polsce.

10.  EPOKA ŻELAZA – epoka Hallstatt – 1200 – 1100p.n.e. – XIX w.n.e.

Żelazne piły, siekiery.

11.  Położenie geograficzne Egiptu:

§         Na północy Morze Śródziemne;

§         Na wschodzie Półwysep Synaj;

§         Na schodzie Morze Czarne;

§         Na południu Nubia;

§         Na zachodzie Pustynia Libijska;

12.  Podział na Egipt Dolny i Egipt Górny. Powierzchnia 1mln km2. Zamieszkane tylko 30tys. km2.

13.  Ustrój społeczny Egiptu:

14.  OKRES PREDYNASTYCZNY – założycielem był MENES, zjednoczył Dolny i Górny Egipt, stolica była w THINIS; powiększanie terenów aż do NUBII, przeniesienie stolicy do MEMFIS.

15.  OKRES STAREGO PAŃSTWA – okrzepła władza, zaczęły powstawać pierwsze piramidy CHEOPSA, CHEFRENA, MYKERINOS; rósł wpływ arystokracji.

16.  I OKRES PRZEJŚCIOWY – zanik władzy centralnej; władzę przejmują władze lokalne – anarchia; II tys. – zjednoczenie władzy przez MENTUHOTEPA II.

17.  EPOKA ŚREDNIEGO PAŃSTWA – stolica w TEBACH; kompleksy świątynne w KARNAKU i LUKSORZE; DOLINA KRÓLÓW staje się miejscem pochówków faraonów; zaczęto wierzyć, że ciało i dusza to jedność; powiększanie terenów do Płw. Synaj; irygacja.

18.  II OKRES PRZEJŚCIOWY – słabnie dynastia; upadek autorytetu faraona; na Egipt najechali HYKSOSI z Synaju; przeniesienie stolicy do AWARIS.

19.  EPOKA NOWEGO PAŃSTWA – Egipcjan złączył James i stworzył nowe państwo; faraon nie jest już bogiem, lecz zwykłym człowiekiem; (faraonem kobieta – HATSZEPSUT); szczyt potęgi państwa za panowania TOTHMESA III; podbił Synaj, Libię; ECHNATON stara się wprowadzić kult jednego boga (AMON-RE – bóg słońca); wybudowanie słynnego ABU SIMBEL; dynastię kończą RAMZESI.

20.  III OKRES PRZEJŚCIOWY – podbój Egiptu przez Asyryjczyków i podział Egiptu na dwa państwa.

21.  EPOKA PÓŹNA – w VI wieku p.n.e. Egipt zdobywają Persowie.

22.  EPOKA GRECKA – w IV wieku p.n.e. zaczyna się epoka PTOLEMEUSZY; ostatnią władczynią była KLEOPATRA.

23.  PANOWANIE RZYMSKIE – od 30r.p.n.e. Egipt staje się prowincją rzymską.

24.  Zajęcia ludności:

·         Rolnictwo, rybołówstwo, budownictwo, kopalnictwo, myślistwo;

·         Wytwarzanie papirusu;

·         Prowadzenie systemu irygacyjnego przez chłopów;

·         Wydobywanie złota, miedzi, turkusów; handel (Afryka – kość słoniowa, Liban – drewno, Synaj – srebro, Palestyna – wino, oliwa);

25.  Pismo:

·         HIEROGLIFY – pismo święte w świątyniach;

·         HIERATYCZNE – pismo kapłańskie na papirusie;

·         DEMOTYCZNE – pismo ludu;

·         KAMIEŃ Z ROSETTY – CHAMPOLLION odczytał hieroglify;

26.  Religia:

·         Politeistyczna – 9 bóstw (OZYRYS – roślinność, zmarli; IZYDA – magia; SETH – pustynia; CHORUS – żywi; ANUBIS – dusze zmarłych; AMON-RE – słońce);

·         Wierzyli w życie po śmierci – balsamowali ciała;

27.  Osiągnięcia:

·         Matematyka;

·         Architektura (piramidy);

·         Astronomia (gwiazdy, kierunki świata, kalendarz);

·         Medycyna;

·         Obróbka kamienia;

28.  Mezopotamia leży pomiędzy rzekami Eufrat i Tygrys.

29.  Ludy Mezopotamii:

·         Haltyci;

·         Mittani;

·         Asyryjczycy

·         Akadyjczycy;

·         Sumerowie;

30.  Historia Mezopotamii:

·         W IV tys. p.n.e. pojawiają się Sumerowie; w III tys. p.n.e. wyparto Sumerów z kraju; Sargon przenosi stolicę do AKADU; potem napadły koczownicze ludy GUTÓW ze wschodu – sumeryjskie miasta-państwa odzyskują niezależność;

·         1900r.p.n.e. – AMORYCI stwarzają  4 państwa;

·         HAMMURABI zebrał prawo, ujednolicił je i zapisał na kamieniu STELLA. („Oko za oko”, „Ząb za ząb”);

·         XVI w.p.n.e. – najazd HETYTÓW, zniszczenie Babilonu;

·         ASYRYJCZYCY tworzą 2 stolice w ASSURZE i NINIWIE; prowadzą żelazną dyscyplinę wojskową, dobre uzbrojenie i terror;

·         ASSURBANIPAL – król, otworzył bibliotekę w Niniwie, podbił Egipt, Syrię i 12 ościennych państw;

·         Bunt Babilończyków – Medzi, Scyci, Babilończycy;

·         NABUCHODONOZOR II – władca Babilonii, wybudował Wieżę Babel dla Marduka, wiszące ogrody, zburzył świątynię w Jerozolimie;

·         539r.p.n.e. – CYRRUS podbija Mezopotamię, odbudowywuje Jerozolimę;

31.  Pismo:

·         PIKTOGRAFICZNE – wynalezione przez Sumerów;

·         IDEOGRAFICZNE – pojęciowe;

·         KLINOWE;

32.  Ustrój:

·         Król – najwyższy kapłan;

·         Urzędnicy;

·         Dowódcy wojskowi;

·         Chłopi;

·         Niewolnicy;

33.  Religia – politeistyczna, panteon bóstw:

·         ENLIL – burza (Sumerowie, Babilończycy)

·         ENKI – woda (Babilończycy, Asyryjczycy)

·         ISZTAR – miłość (Asyryjczycy, Babilończycy)

·         MARDUK – słońce (Babilończycy)

·         ASZUR – słońce, wojna (Asyryjczycy)

34.  Osiągnięcia:

·         Pismo klinowe;

·         Koło:

·         System dziesiętny i sześćdziesiętny;

·         Podział doby na 24h, roku na 12 miesięcy;

·         Miary, wagi;

·         Pieniądze;

·         Arytmetyka

·         Alfabet;

·         Matematyka (potęgi, pierwiastki);

·         Zegar słoneczny;

·         Kalendarz (cykl księżyca);

·         Wynalezienie brązu;

·         Metalurgia;

·         Instrumenty muzyczne (harfa);

·         Naczynia gliniane;

·         Rozróżniano gwiazdy od planet;

·         Mapa sklepienia niebieskiego;

·   ...