Murinus, Marcin - Kronika mistrzow pruskich.pdf

(617 KB) Pobierz
S£AWNIE ZACNYM PANOM:
Marcin Murinus
KRONIKA
MISTRZìW
PRUSKICH
SŁAWNIE ZACNYM PANOM:
DOKTOROWI MUCHINGIEROWI BURGRABI FRANCISZKOWI HESTCE
PREZYDENTOWI JANOWI STRUBANTOWI, JANOWI GRECZOWI
BURMISTRZOM, RADZIE TEŻ SZLACHETNEJ MIASTA KRìLEWSKIEGO
TORUNIA, PANOM I DOBRODZIEJOM SWYM ŁASKAWYM KS. MARCIN
MURINIUS ŁASKI BOŻEJ DŁUGIEGO ŻYCIA, SZCZEŚLIWEGO NA
URZĘDZIECH POWODZENIA ZE WSZYSTKIMI POCIECHAMI OD PANA BOGA
ŻYCZLIWY
Sławnie zacni a łaskawi panowie!
Między naukami wyzwolonymi, ktre z dobroci wrodzonej a nieprzebranej szczodroty Bg,
wszystkiego dobra źrzdło, ułomnej naturze i tępemu rozumowi naszemu ku ćwiczeniu
użyczyć raczył, nie podlejsze miejsce historyja trzyma. Przetoż Bg Mojżesza, męża świętego
sługę swego, ku spisaniu historyjej stworzenia i biegu świata pobudził. Za ktrym i inszy nam
w tym posłużyli, czego wieczną pamiątkę w Bibliej z naukami i pociechami mamy.
Pogani też dziejw przodkw swych nie zaniechywali, ale na piśmie w upominku potomkom
swym zostawili, z ktrych też i my wielkiej ich części nie bez pożytku używamy. Bo iż
opuszczę ukochanie czytelnikowe w jej czytaniu, bez ktrego być nie może, kto (proszę)
kiedy krom jakiego znacznego pożytku historyją czytał. Z niej bieg czasw porządny baczny
czytelnik pojmie, ona odmianę, upadki, wywyższenie krlestw i państw i przyczynę tego
pokaże. Ta wysługę cnoty (ktra nie na okrągłym kole, odmiennie jak Fortuna, ale na
kwadratowym kamieniu męsko wszystko wystawa) słuszną chwałą wynosi, a srogość kaźni
niecnych pokazując, drugie od złości odwodzi, ku dobrym sprawam przykłady pobudza.
Słusznie tedy od zacnego krasomwcy Cycerona mistrzynią cnoty jest nazwana.
Nieśmiertelnej też sławy ludzi dobrze w Rzeczypospolitej zasłużonych skarbnicą pewną
rzeczoną być może, bo choć trofea, słupy miedziane i marmurowe za odmianą czasw
mężnych mężw zginą, historyja im tego skarbu nie utraci, lecz w cale zachowa. Ale co się
bawię tą zalitą historyjej, ktra od inszych dosyć ozdobną rzeczą podług godności zalecona
jest, a to tym więcej, że i Waszmościw wszystkich tego świadomych być wiem, co bym tu.
w pośrzodek przynisł.
2
Mam też za to, że nie lada pociechę Waszmościowie odnosicie z czytania kronik ziemie tej,
gdyż w nich i przeważne dzieje przodkw swoich i wolności cnymi a wiernymi zasługami
nabyte jako na jawie widzicie. O ktrych, aby też języka niemieckiego nieumiejętni sprawę
mieli niejaką, mistrzw pruskich kronikę krtką od Jana Daubmana językiem niemieckim
wydaną na polskim przełożył, przydawszy do tego historyje niktre z innych kronik pamięci
godne, ktre Waszmościam swym łaskawym panom i dobrodziejom ofiaruję, wdzięczen
będąc łaski, ktrąm po Waszmościach znał. Rozumiem temu, że Waszmościowie z wrodzonej
sobie ludzkości nie z zamarszczoną twarzą to ode mnie przyjmiecie, czym mnie i inszym do
ochotnych posług i prac pobudkę dacie. Z tym się łasce Waszmościw zalecam.
O POŁOŻENIU ZIEMIE PRUSKIEJ NAZWISKU JEJ A O OSADZIE PIERWSZYCH DO
NIEJ PRZYCHODNIìW
CAPUT I
Ziemia pruska rodna, okwita i osiadła, ma Litwę od słońca wschodu, od południa Polskę, od
pułnocy Iflanty, od zachodu pomorską ziemię. Gdy się na wiarę krześcijańską nawrcili,
zamkw w liczbie siedmdziesiąt i dwa, a miast sześćdziesiąt i dziewięć było. Rzeki takież
kosztowne ma, z ktrych Wisła naprzedniejsza z Polski idąc Toruń podlewa, a za Gdańskiem
w morze wpada; ma też i innych rzek dosyć, jako Nogat, Elbing, Weserę, Ossę, Drewnic i
inne. Jezior w liczbie kładą być małych i wielkich dwa tysiąca trzydzieści i siedm.
Ta ziemia od starodawnych Ulmigania była zwana, stądże obywatele Ulmigeri byli zwani.
Miechowita pisze, że w Bitymi krlem był Prussia imieniem, ktrego Hannibal namwił, aby
przeciw Rzymianom wojnę podnisł, co gdy uczynił, porażony i z krlestwa wyzuty, do
Ulmiganii z swoimi się udał i tak po tym krlu z Bitynii ziemia nazwana Prussia acz też inni
od Brutena pana ich ją mianują, o co sporu wieść nie potrzeba. Obywatele ziemie tej oni
starzy Prusowie ludzie byli prości (jako w pogaństwie), dzicy, jednakże przychodniom
lutościwi i uczynni. Do tych w pustynie potem Cymbrowie, Getae albo Gepidowie, już
długimi wojnami, ktre we Włoszech wiedli, spracowani, przyszli ze wszystkim sprzętem i
dobytkiem, a z nimi się zbraciwszy, osadzać się jęli, napierwsze miasto założyli Romnowo,
jakoby Rzym nowy, ktrzy jednak jednego prawie rodu z Litwą byli, jedno przez obcy nard
język zmienili. To miasto Romanowo albo Romnowo naprzedniejszym stolcem było ziemie
3
pruskiej aż do przyjazdu Krzyżakw, ktre potem zburzone przez Bolesława Chabrego, krla
polskiego, roku 1017, a teraz tam miasteczko jest rzeczone Heiligenbeil, jakoby Święta
Siekierka.
O WEJDEWUCIE, PIERWSZYM KRìLU PRUSKIM
CAPUT II
Gdy się lud za czasem rozmnażał a bez wszego rządu żył, wydzielając sobie ziemię ile kto
chciał i gdzie mu się podobało, tak iż im ciasny się prawie zdał kąt ten (boć gdzie rządu nie
ma, tam zamieszanie), za czym przyjaciłmi zewsząd byli ogarnieni, przetoż rozmawiać o
postanowieniu krla i rządu dobrego poczęli. Tam Wejdewutus Litalan inszych dzielnością,
dowcipem i dostatkiem przechodząc, rzecz do zgromadzonych Borusw uczynił, przez
podobieństwo rzekąc: Gdybyście Borusowie nad pszczoły wasze głupszymi nie byli, te
rżnice między wami łatwie by się uspokoiły, bo widzicie, iż pszczoły krla mają, ktremu
posłuszni są, on ich sprawy rozradza, każdej z nich pewną robotę daje, tenże niepożytecznych
wygnanim z ulw karze, one też miłe pszczłki sobie zlecone dzieła pilnie wykonywają,
jakoż to sami widzicie, tym kształtem wy też krla sobie postanwcie, jego wszyscy, żadnego
nie wyjmując, we wszem posłuszni bądźcie, niech swary miedzy wami porwnywa, złość
karze, niewinności broni, to mu w zupełną moc oddajcie.
To słysząc Prusowie krzyknęli; I chceszże ty być nad nami Boiotheros? - co ich językiem
krla pszczł znaczy. Tak Wejdewutos nie gardząc ich głosami krlem pruskim został, a to do
czego ich pierwej przykładem pszczł widł, pilnie kończył, bo prawa naprzd im
postanowił, miejsca pewne do mieszkania tułającym się naznaczył, ziemię ku oraniu według
potrzeby każdemu z osobna wymierzył, drugich do bydła, do rybactwa i do innych spraw
obrcił. To też ustawił, aby żaden gospodarz dobytku więcej nie chował, ani czeladzi, jedno
co z potrzebę mieć mgł, insze, aby przedał albo pobił, ułomnych i do roboty niegodnych nie
żywił. Wolność też tę dał, żeby synowie ojca albo matkę strupione starością i mdłych sił, jako
niepożytecznych wolno było zadawić, by prżno chleba nie jedli a (tak ociec i matka siła
dzieci używi, a wielkość dzieci jednego ojca albo matki zgrzybiałej używić nie chcą). Aby też
z jedną żoną każdy przestał, ustawił.
A iżby lud dziki a okrutny w ludzkość wprawił, miodu sycenia sposb im podał, schadzki do
gospd ustawił, biesiady rozmaite wymyślił i nie omylił się w tym, bo potem tak zmiękczeli,
4
iż gdzie chciał, tam ich nakierował. Gościom też, aby przystojna ludzkość i uczynność była
pokazowana rozkazał i innych wiele rzeczy (jako w pogaństwie) postanowił, szcześliwie tak
przez wiele lat panując, żywota swego dokonał mając lat wieku swego 116, zostawiwszy po
sobie synw 12, ktrym też za żywota pewne udziały naznaczył, o czym będzie niżej.
O BRUTENIE, JEDNOWŁADCY PRUSAKìW I O JEGO DO STANU KAPLAŃSKIEGO
UDANIU
CAPUT III
Brutenus jednowładca Prusakw (od ktrego też mniemają być rzeczoną ziemię pruską),
widząc i siebie zeszłego w leciech, tudzież Wejdewota, brata swego na państwo obranego,
nabożnym został, dobrowolnie bratu Wejdewutowi państwo spuściwszy.Ten Bruteno był
potem wybranym nawyższym kapłanem ceremonijej albo obrzędw bogw pogańskich, a
przemieniwszy mu imię, według zacności urzędu nazwali go Kirie Kirieito, ktre już imię
było wszystkich potem na ten urząd wsadzonych. Za postępkiem zasię czasw prości ludzie
Prusowie zwali te nawyższe kapłany Krywe Kryweito, to jest bliski nasz pan.
W takowej wadze ten to Krywe Kryweito był, że na jego rozkazanie wszyscy byli posłuszni,
na koniec gdy przzez sługę swego znak albo więc laskę posłał, gotowi
Prusowie do wszytkiego byli. Tej nadzieje na koniec o nim byli, że wszelkna dusza zmarłego
człowieka mimo jego dom iść musiała, a znak tam swej wędrwki znakiem jakim pokazała.
Przetoż tego dochodząc i z dalekich krajw do niego przychodzili, a o zmarłym jeśliże się mu
ukazał pytali, ktry nie widząc osoby jako żyw, wszytkę jego postawę, ubir, obyczaje, jaki
był powiedział, a tym sławę u wszech sobie zjednał. Łupw też i dobyczy trzecią część mu
zawsze oddali, gdy z wojen przyjeżdżali etc. Takowa moc dyjabelska i zaślepienie ludzkie, iż
temu wierzyli.
BOGOWIE, KTìRE PRUSACY CHWALILI A IM MODŁE ODDAWALI I KTìRYM
SPOSOBEM
CAPUT IV
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin