Literatura naukowa i jej rola w badaniu historycznym
1. Teoria i znaczenie wiedzy poza źródłowej,
Każdy historyk dysponuje określoną wiedzą, wiedza jest niezbędna w odtwarzaniu dziejów czy studiowaniu dziejów,
Wiedze poza źródłową możemy podzielić na wiedzę potoczną czy codzienną (obserwacja życia) i wiedzę naukową (rezultaty badań historyków, innych specjalistów i własnych),
Wiedzą poza źródłową posługuje się historyk podczas pracy badawczej, wiedza źródłowa pozwała ponadto na właściwy dobór i sprecyzowanie tematyki badawczej, wpływa na ukierunkowanie podjętych studiów, obok wiedzy źródłowej stanowi niezbędne wyposażenie historyka,
2. Rodzaje prac naukowych wykorzystywanych w warsztacie pracy historyka,
Studia historyczne związane są z przyswajaniem treści wielu prac historycznych, im więcej student przeczyta tym większa erudycja ( dorobek studiowanej nauki i jego znajomość), każdy specjalista ma obowiązek na bieżąco studiowania materiału naukowego który reprezentuje,
Podział prac naukowych;
1) Naukowy – encyklopedia, słownik, bibliografia, podręcznik, monografia, rozprawa-studium, artykuł
2) Popularno naukowy – recenzje, wydawnictwo źródłowe, rozprawa-studium
Dalszy podział prac naukowych;
a) Prace z zakresu historii historiografii - Całokształt literatury historycznej nazywamy historiografią, jest to nawet wyodrębniona dyscyplina historyczna -> historia historiografii, przynoszą nam wiadomości o tym jacy historyce w różnych czasach zajmowali się odtwarzaniem dziejów,
b) Wydawnictwa ogólne – głownie o charakterze informacyjnym, są to dzieła zawierające całokształt wiedzy, jej dziedziny w formie encyklopedycznej,
§ Encyklopedie – ogólne, specjalistyczne
§ Słowniki – obejmuje zbiór wyrazów z odpowiednim ich objaśnieniem,
§ Bibliografie – zestawienie, opis i klasyfikacje twórczości literackiej,
§ Informatory i repetytoria – zbierają sumarycznie pewną określoną dziedzinę wiedzy, służą przede wszystkim do powtórek,
§ Podręczniki – syntetyczne przedstawienie sumy wiedzy z określonej dziedziny, mogą mieć zakres merytoryczny i chronologiczny, są trzy rodzaje podręczników dla podstawowej szkoły, średnich i wyższych,
c) Wydawnictwa źródłowe – publikacja źródeł, niezwykle sumienna i bardzo dokładna praca,
d) Monografie, rozprawy, artykuły, recenzje naukowe- monografia (zwykle opis jednego wybranego zagadnienia), rozprawy (określoną problematykę poddaje się szczegółowej analizie), artykuł naukowy (rozpatrywane takie problemy które nie wymagają szerokich badań analitycznych, dzielimy na prace sprawozdawcze i polemiczne)
e) Czasopisma naukowe – umożliwiają publikowanie różnych drobniejszych studiów, artykułów, recenzji, zapisek krytycznych, sprawozdań naukowych, zestawień bibliograficznych a także mniejszych rozmiarami materiałów źródłowych, oraz śledzenie życia naukowego w ogóle, czasopisma ukazują się w różnych odstępach czasu co ukazuje ich kategorie, wyróżniamy czasopisma historyczne np. Acta Poloniae Hidyotica i specjalistyczne np. Przegląd Historyczno-Wojskowy,
f) Prace popularnonaukowe – uprzystępniają ogółowi społeczeństwa najnowsze osiągnięcia naukowe
3. Biblioteka w warsztacie pracy historyka,
Zaspokojenie potrzeb społeczeństwa w zakresie czytelnictwa poprzez gromadzenie, przechowywanie, konserwowanie i wypożyczanie księgozbiorów, to także placówki naukowe, bibliotekoznawstwo jest specjalistyczną dyscypliną, istnieją kilka rodzajów bibliotek zaczynając od takich do których uczęszcza student a szkole wyższej czyli uniwersyteckie, idąc dalej po przez biblioteki miejskie specjalistyczne czy tez i kościelne i publiczne,
Nauki pomocnicze historii
Nauki pomocnicze historii wiąże się jedynie ze źródłami pisanymi wykluczając genealogie, numizmatykę czy geografie historyczną, służą do ogólnego poznania źródeł,
W pojęciu nauki pomocniczej jest wszystko to co jest podstawą krytyki źródeł historycznych, nauki pomocnicze umożliwiają historykowi poznanie, odczytywanie, opis i krytykę źródeł,
Józef Szymański w swojej książce Nauki pomocnicze historii podzielił je na trzy grupy;
a) Powiązane z człowiekiem, czasem i miejscem – genealogia, chronologia, metrologia i geografia historyczna,
b) Język i pismo – język i kulturę literacką, paleografię, bibliografie historyczną, dyplomatykę i naukę o archiwach,
c) Przedmioty i wizerunki – nauka i znakach władzy i prawa, numizmatyka, sfragistyka i heraldyka
Peleografia i epigrafia – pomagają historykowi w przezwyciężaniu trudności związanego z przyswajaniem sobie treści źródła, pierwsza bada pismo ryte lub kute, a druga pismo przekazywane na papirusie,
Wyróżniamy paleografie praktyczną (nauka odczytywania pisma) i teoretyczną (nauka o materiale na którym pisano dane źródło)
Dyplomatyka zajmuje się badaniem dokumentu, szczególnie średniowiecznego, ustala autentyczność i wiarygodność dokumentu, zajmuje się też rekonstruowaniem pochodzenia dokumentu, odgrywa dużą role w zakresie badań źródłoznawczych,
Sfragistyka bada albo pieczęcie albo źródło poznania historycznego, zajmuje się badaniem narzędzi, opisem i klasyfikacją pieczęci, ma związek z historią sztuki,
Chronologia zajmuje się ustalaniem czasu, rozwój dziejów ma miejsce w czasie i przestrzeni, ustalenie czasu jest sprawą złożoną, wyróżniono dwa działy chronologii matematyczną, astronomiczną – badania ruchów ciał niebieskich, techniczną lub historyczną – podział czasu oparty na ruchach wymienionych ciał niebieskich w rozwoju dziejowym,
Numizmatyka jest to nauka o pieniądzu,
Heraldyka jest nauką o herbach, dwa działy historyczny – powstanie, rozwój i znaczenie herbu, praktyczny – zagadnienia związane z techniką wykonania herbów,
Genealogia jest nauką ustalającą na podstawie kryteriów prawnoustrojowych, a także majątkowych pokrewieństwa między jednostkami i grupami społecznymi, efektem tych badań są tablice genealogiczne,
Metrologia zajmuje się jednostkami miar i wag,
Geografia historyczna bada środowisko geograficzne, sposób oddziaływania człowieka i społeczeństwa na przyrode,
Nauka o archiwach obejmuje całokształt prac związanych z archiwaliami
Nauka o znakach władzy i prawa to nauka o tych znakach które poznajemy poprzez liczne zabytki materialne,
Bardzo duże znaczenie dla historyka ma prasoznawstwo, odtwarzanie historii prasy,
Wszystkie nauki pomocnicze są narzędziami pracy historyka i stanowią nieodłączną część jego warsztatu naukowego,
- 1 -
madzia.1majka2